BİR RESSAM, BİR RESİM (6)

 JACKSON POLLOCK (1912 - 1956) - BLUE POLES (11 NUMARA)    

    Figürlerin yer aldığı, gerçek dünyadan görünümlerle oluşturulmuş resimlerin daha çok sevildiğinin farkındayım. Ancak tüm riskleri göze alarak, bu hafta resimden nesneyi ve figürü kaldırıyorum. Bu kez Soyut Expresyonizm'den bir örnek vereceğim ve dileğim bu eylemden sonra takipçi kaybetmemek:) Bunun için bana Jackson Pollock yardımcı olacak. 1912 doğumlu Amerikalı ressam Pollock, tam da bu ülkede şekillenen Soyut Expresyonizm'in yani Soyut Dışavurumculuk'un en önemli temsilcilerinden biri. "Dışavurumculuk" doğayı olduğu gibi aktarmayı reddeden, sanatçının içsel dünyasını ve kendine özgü görüşünü temel alan üsluptur. 1890'larda modern sanat akımlarından biri olarak popüler hale gelmiş olsa da geçmişi eskilere dayanır. Çünkü geleneği ve gerçeklikle birebir uyumu yadsımış, öznel görüşünü eserlerine yansıtmış her sanatçı aslında dışavurumculuğun parçası olmuştur. Klasik kabul ettiğimiz pek çok sanatçı bu şekilde davranmıştır. Soyut Dışavurumculuk ise bu üslubun tamamen nesneden arınmış, tamamen soyut özellik kazanmış hâlidir ve 1940'lı yıllarda New York'ta ortaya çıkmıştır. Yüzyıllardır Avrupa'nın egemenliğinde hayat bulan resim sanatı, 30'ların sonundan itibaren artık Amerika'da güçlenecektir. İki dünya savaşı ile zorlanan Avrupa'ya karşılık zenginleşen Amerika ve onun kendi sanat ortamını yaratmak istemesi; Nazi zulmünden kaçan Avrupalı sanatçıların bu ülkedeki etkisi; 1929'da kurulan Modern Sanat Müzesi MOMA'nın ve zengin kesimin Avrupa'dan eserler toplaması gibi etkenler bu güçlenmenin sebepleridir. Ayrıca Amerika özgür ve zengin bir sanat ortamı oluşturarak Rusya'ya da "Sizin baskıcı rejiminize karşı bizim özgür dünyamız" mesajını vermektedir. Ressamın özgür edimine dayanan Soyut Dışavurumculuk böyle bir ortamda doğar ve söylenen o ki devamında Soğuk Savaş sırasında dönem sanatçıları ve etkinlikleri CIA tarafından el altından desteklenir. 

    Pollock'un bu destekten ne kadar haberi vardır bilinmez. Ancak o gerçek anlamda iç dünyasını resmine aktarmış ve soyut dışavurumcular içinde dahi kendi tarzını yaratmış bir isimdir. Pollock denince akla "Damlatma" tekniği gelir. Duvara astığı ya da çoğunlukla yere serdiği büyük boyutlu tuval bezleri üzerinde serbestçe çalışır Pollock. Boyayı sopalarla, kalın fırçalarla, şırıngalarla akıtır, kutu içerisinden doğrudan fırlatır, sıçratır, resmin dört bir tarafında döner. Onun tarzıyla resim sanatı tarihi "Action Painting, (Aksiyon Resmi)" kavramını kazanmıştır. Sanatçının alışılmadık tekniğinin tamamen tesadüfi sonuçlar oluşturacağı beklenirken, tüm o devinim içerisinde bütünlüğün oluştuğu görülür. Pollock "Benim resmimde kazaya yer yok" sözleriyle bu fikri destekler. Ona göre resmin bir hayatı vardır ve bunun ortaya çıkmasına yardım eden kendisidir. Resimle teması kaybetmediği takdirde saf bir uyum ve kolay bir alış-veriş söz konusudur. Pollock'un kendine özgü tarzını oluşturduğu dönem 1947-1950 yılları arasını kapsar. Bu dönemde kariyerinin zirvesindedir, Amerika'nın ilk ünlü ressamı olmuştur, öyle ki erken gençlik yıllarından beri boğuştuğu alkol sorunu bile hafiflemiş gibidir. En büyük desteği kendisi de ressam olan eşi Lee Krasner'dir. Krasner ona en başından beri inanmaktadır. Şahsi çalışmalarını arka plana atar, Pollock'un rahatça çalışması için çabalar. Kocasının yemeğini saatinde hazır eder, eline kahve fincanını tutuşturur, çaktırmadan antidepresanlarını almasını sağlar, iş bağlantılarını kurar. Her şekilde hamilik ettiği, deyim yerindeyse annelik ettiği bir adam varken çocuk yapma fikrinden bile caymıştır. Bana kalırsa Lee Krasner olmasa Jackson Pollock olmayacaktır,  hâttâ 44 yaşında değil, çok daha erken yaşta ölümle tanışacak olması bile mümkündür. Tam bu noktada Ed Harris'in yönettiği ve sanatçıyı canlandırdığı, 2000 yapımı "Pollock" adlı filmi tavsiye edebilirim. 

    "Modern ressam bu çağı, uçağı, atom bombasını, radyoyu, Rönesans'ın eski formlarında veya herhangi bir geçmiş kültüründe ifade edemez" diyen sanatçı, iki yıpratıcı dünya savaşının atlatıldığı, yükselen teknolojinin ve bu kez sinsice süren güç savaşlarının etkisiyle şekillenmeye doğru giden bir dönemde, kendi düşünceleriyle baş başa kalmış insanın ortaya çıkarmak istediği içsel birikmişliği kendine özgü ifade tarzıyla göz önüne sermiştir. Fakat iniş çıkışlarla dolu ruh hali bunun devamına izin vermez. Aniden bırakır aksiyon resmini. Daha piyasaya dönük işler yapar. Yapmak durumunda kalır. Eski öfkeli, kadın düşkünü, alkolizmin pençesindeki hayatına geri döner. 

En sonunda, uyarılarını dinlemeyen Krasner tarafından terk edilmesi bardağı taşıran damladır. Wyoming'de bir çiftçi ailenin en küçük çocuğu olarak başladığı hayata, dünyaca ünlü bir ressam ünvanıyla, 44 yaşında, kimilerinin intihar saydığı bir araba kazası sonucu, yanındaki iki genç kadından birinin de ölümüne sebep olarak veda eder. 

    Yazının konuğu olan, 1952 tarihli Blue Poles, Pollock'un damlatma tekniğiyle oluşturduğu anıtsal eserlerin sonuncusudur. Akışkan özelliği nedeniyle kullandığı emaye boya ile yapılmıştır ve yüzeyde küçük cam kırıkları da mevcuttur. Resminde benzetmeler aranmasına karşı çıkan sanatçı, yapıtına tabii ki böyle bir isim vermemiştir, orijinal adı 11 Numara'dır. Blue Poles sonradan koyulmuş bir isimdir. Eser 1973 yılında, rekor sayılabilecek bir fiyata Avustralya Ulusal Galerisi tarafından satın alınmış ve bugün de aynı mekânda sergilenmekte. Galerinin en önemli parçalarından biri. Ancak çağdaş bir Amerikalı sanatçının ezber bozan resminin İşçi Partisi hükümetinin desteğiyle alınmış olması, zamanında Avustralya'da tartışmalara neden olmuş. Anlaşılan, Pollock ve onunla anılan "aksiyon" Avustralya'yı da sallamış.