BİR RESSAM, BİR RESİM (3) , SANDRO BOTTICELLI (1445-1510)

    "Bir Ressam, Bir Resim" serisinin bu haftaki konuğu için bu pazartesi, lapa lapa karın yağdığı İstanbul'dan Kıbrıs'ın köpüklü sularına uzanıyoruz. Sandro Botticelli'nin Venüs'ünü Kıbrıs kıyılarında görüyoruz. Çünkü aşk ve sevgi tanrıçası Venüs, Yunan mitolojisindeki ismiyle Aphrodite, bu adada denizin köpüklü dalgalarından doğuyor. Gün geliyor, antik dönemler geride kalıyor, zaman Rönesans'ı gösteriyor ve tam bu sırada Platon felsefesi tekrar gündeme geliyor. Yeni Platoncu anlayışı benimseyen sanatçılar için mitolojik konular revaçta oluyor ki bu sanatçılardan biri Botticelli. Neoplatonizm'de iki farklı Venüs anlayışı hâkim. Biri dünyevi, diğeri göksel... Dünyevi olan şehvetle, göksel olan sevgiyle ilgili. Platon'a göre insan önce bedensel güzelliğe takılıyor ve bunu dünyevi Venüs temsil ediyor. Tüm güzel bedenlerin birbirine benzediğini gördükten sonra tinsel güzellik aranıyor. Bunu temsil eden de göksel Venüs. Tanrı'ya ulaşmak da bu anlayışla ilgili. Tanrı'ya sevgiyle ulaşılıyor. Rönesans çağında çokça savunulan bu fikir, doğal olarak sanata da konu oluyor. 

    Bugün Floransa'da Uffizi Galerisi'nde sergilenmekte olan Botticelli'nin Venüs'ünü bir istiridye kabuğunun içinde, Kıbrıs'ın köpüklü dalgaları üzerinden kıyıya ulaşırken görüyoruz. Sağ yanında iki Batı rüzgârı yer alıyor ve nefesleriyle yardımcı oluyorlar ona. Kıyıda çiçek ve bahar tanrıçası Flora bekliyor. Flora'nın elinde aklı simgeleyen bir giysi var. Rönesans'ta bireysel aklın önem kazandığını biliyoruz. Flora'nın elindeki giysi, mükemmel ruhların bile bozulabileceğini ve bu durumda akıl giysisini giyerek tekrar saf sevgiye dönmenin mümkün olduğunu anlatıyor. Uçuşan saçlar ve kumaşlar, batı rüzgârlarıyla Flora'nın giysilerinin zıt renkleriyle oluşan denge, bir köşeden diğer köşeye doğru diyagonal şekilde yerleştirilmiş figürlerle yaratılan çapraz kompozisyon dikkat çekiyor. Botticelli, en zarif çizgileri barındıran eserlerin ressamı. Rönesans resim ve heykel sanatının Venedik ve Roma'yla birlikte önemli okullarından biri olan Floransa'da çizgi önemli. Botticelli ideal güzellik anlayışına bağlı kaldığı için her resminde kadın figürleri birbirine benziyor. 

     Sanatçı, Venüs'ün Doğuşu'nu, hamisi olan ve "Muhteşem Lorenzo" olarak adlandırılmış Lorenzo de'Medici'nin konutu için yapmıştır. Medici Ailesi, Floransa'nın en güçlü ailesidir. 14.-17.yy.'lar arasında siyaset, ticaret, din, bilim, sanat vb. her alanda kent yaşamına, hâttâ İtalya tarihine damga vurmuştur. Konumuz itibariyle sanatı ve sanatçıyı desteklemeleri önemlidir ki bu aile sayesinde pek çok sanatçı rahatlıkla çalışabilmiş, günümüze başyapıt niteliğinde eserler bırakmışlardır. 

    Botticelli, ilerleyen yaşamında Muhteşem Lorenzo'nun büyük desteğini almıştır almasına ancak onun bir sanatçı olmasını sağlayan, çocukluğunda ve gençliğinde arkasında duran bir babaya sahip olması da az buz bir iş değildir. Baba Mariano Filipepi, oğlunun iyi bir eğitim almasını istemiştir. Önce bu doğrultuda hareket eder. Ancak Sandro'nun okuma, yazma, aritmetik gibi konularla ilgisi yoktur. Bunu anlayınca kuyumculuk yapan bir arkadaşının yanına yerleştirir oğlunu. O dönemde kuyumcularla ressamlar arasında yakın ilişki vardır. Birçok usta ressam önce kuyumcu çıraklığı yapmıştır. Sandro da resme yönelir, babası bu kez onu en iyilerden öğrenim görmesi için Fra Filippo del Carmine'ye götürür. Çok başarılı olur Sandro. Botticelli olur. Şehrin ileri gelenlerinden, hâttâ Sistene Şapel için Papa'dan bile siparişler alır. Çok para kazanır ancak ilk sanat tarihçisi sayılan ressam ve mimar Vasari'nin* söylediğine göre savrukluktan, düzensizlikten hepsini çarçur eder. Ömrünün son yıllarında zorlansa da sevenlerinin desteğiyle ayakta durur. Yine Vasari'ye göre Botticelli çok güleryüzlü bir adamdır. Öğrencilerine, arkadaşlarına titizlikle kurguladığı şakalar yapmayı sever. Ve en önemlisi onun resimleri en büyük övgüyü hak etmektedir. 

*Giorgio Vasari, Sanatçıların Hayat Hikayeleri, Sel Yayıncılık