BİR RESSAM, BİR RESİM (2)

     EREN EYÜBOĞLU (1912-1988) - OTO-PORTRE

    1912 yılında Romanya'da "Ernestine" olarak doğar, Bedri Rahmi Eyüboğlu'yla evlenerek "Eren Eyüboğlu" adını alır ve yaşamına İstanbul'da devam eder. Türk sanat dünyasının önemli isimlerinden biridir Eren Eyüboğlu. Sanatının temelleri Romanya ve Paris'te resim eğitimiyle atılır, ilerleyen yıllarda mozaik, seramik gibi farklı alanlarda da eserler üretecektir. İstanbul ve Ankara'daki çeşitli binalarda yer alan duvar mozaikleri bu konuda imza niteliğinde örneklerdir. Büyük kentlerin sanatla buluşmasında izi olan Eyüboğlu'nun asıl gayreti Anadolu ile sanatı buluşturmak ve sanatına Anadolu motifleri katmaktır. Onu bu konuda etkileyen oluşum, kendisinin de katıldığı, 1938-1943 yılları arasında CHP tarafından düzenlenen yurt gezileridir. Evrensel plastik değerlerle yerel konuları kaynaştırmayı, böylece halkın yararına işler yapmayı benimsemiş D Grubu'na da dahildir sanatçı. D Grubu Zeki Faik İzer, Nurullah Berk, Elif Naci, Cemal Tollu, Abidin Dino ve Zühtü Müridoğlu tarafından kurulmuş ve farklı sanatçıların katılımıyla büyümüştür. İzlenimciliğe ve akademizme karşı çıkarak geç kübist anlayışta eserler veren, "Yeni Sanat" akımını benimsemiş bir topluluktur bu. Görüldüğü üzere sanat adına faâldir Eyüboğlu, çalışkandır. Şöyle der: "Bildiğim tek şey var, çalışmak. Yarım yüzyıldır sürdürdüğüm çabamı, ölüm elimden fırçayı alana değin sürdürmek. Bugün duyduğumdan kuşku duyarak, yarın güvenerek. Bugün başarısız bir resimle, yarın daha iyicesiyle." 

    "Bir Ressam, Bir Resim" dizisi için bu hafta, Eren Eyüboğlu'nun çok sayıda ürettiği oto-portreden birini seçtim. Sanatçının oto-portrelerine güçlü bir desen anlayışı hakim. Kendini çoğunlukla 3/4 profilden betimlemiş. Tıpkı bu çalışmada olduğu gibi, yağlı boya oto-portrelerinde arka planı nötr bırakmıyor. Söz konusu resimde Matisse etkisi görülüyor ki sanatçının ustaya hayranlığı bilinmekte. Burada onun gibi iri bitkisel motiflerin ve doygun ana renklerin dikkat çektiği bir arka plan oluşturmuş. Kendini sağ alt köşeye yakın yerleştirmiş. Tuval başında çalışırken bir an dönüp seyirciye bakar gibi. Kısılmış ağzı ve keskin yüz hatları, figüre sert bir ifade vermekte. Hakim renk olan kırmızı, dinamizmi arttırarak ifadeyi güçlendiren unsurlardan biri. Oldukça üretken olan, farklı tarzları deneyen ve farklı malzemelerle çalışan Eren Eyüboğlu, eserlerinde kendini tekrarlamamıştır. Renk paleti oldukça geniştir. Özellikle oto-portreleri, üslupsal deneyimlerinin rahatlıkla gözlendiği örneklerdir. 

    Sanat ve bilim tarihi -aslında her alanda bunun örnekleri görülür- erkek partnerinin bile bile gerisinde bırakılmış kadınların varlığıyla doludur. Ünlü kocasının resimlerini yapan odur ya da romanlarını yazan; sevgilisinin yerine heykelleri o yontmuştur; bilimsel bir buluş için birlikte çalışılmıştır ancak onunki değil kocasının ismi geçer kayıtlara. Çünkü ya dönemin şartları gereği kadın çeşitli yasaklarla karşı karşıyadır ve kendi ismiyle üretemez veya partnerinin tahakkümü altındadır ya da sadece kadın olduğu için dikkate alınmamaktadır. Bu yüzden, başka bir ülkede doğup bu ülkede bir kadın olarak sanatıyla var olduğu için Eren Eyüpoğlu'nu seviyorum. Çok yerde rastlandığı üzere eşiyle olan ilişkisine hiç girmeden anıyorum onu. Ve bize sunduğu o renk renk oto-portrelerindeki güçlü kadını yürekten selamlıyorum!