RUS AVANGARDI... SAKIP SABANCI MÜZESİ'NDE...

    Instagram paylaşımımda şöyle yazmışım: "Rus Avangardı... Gelenekseli kıranlar, öncüler, fark yaratanlar, Ekim Devrimi'yle özgür ortamı bulduklarına sevinenler fakat zaman ilerledikçe Stalin yönetimiyle baskılananlar... Bir süredir Sakıp Sabancı Müzesi'ndeler."

Ivan Kudriashev - Işıltı (Kozmizm)

    Avangart sözcüğü, sanat alanında yenilikçi ve öncüler için kullanılmakta. 20.yüzyılın başında Avrupa sanatından etkilenerek ve pek tabii ülke içindeki kıpırdanmaya, özgürlük arayışına, sanayileşmenin ve teknolojinin getirdiği ortama uzak kalmayarak eserler üreten Rus avangart sanatçıların işlerini toplu halde bugün İstanbul'da görmek mümkün. Gelenekselin ve akademik çizgilerin dışındaki modern sanat herkesin ilgisini çekmiyor belki ama farklı deneyimlere açık olmakta her zaman fayda var. Bir fotoğraf gerçekliğindeki yağlı boya bir tablo herkesin beğenisini kazanır. "Ne güzel!" deriz. "Tıpkı fotoğraf gibi!" Evet güzeldir güzel olmasına ve ince bir işçilikle, emekle meydana getirilmiştir ancak benim fikrim fotoğraf fotoğraftır, resim resimdir:) Gerçekçi resimleri, geleneksel sanatı da çok severim ancak kafa yorarak ya da tüm yoğunluğuyla hisleri, ilhamı aktararak üretilen eserlerin bende ayrı bir yeri vardır. Mesela herhangi bir yüzün olduğu gibi resmedildiği tablolar beğenimi kazanır. Tarihi bilgi de verir hem. Saç modeli, belki şapkası bize o kişinin nerede ve ne zaman yaşamış olabileceğini, hangi sınıfa ait olduğunu anlatır. İlgiyle izlerim. Ancak bir başka yüzün geometrik şekillere indirgenerek verilmesi, parçalanması, tek bir açıdan değil her açıdan düz bir zemine aktarılma gayreti beni ayrı heyecanlandırır. Kabul edelim, beynin her zaman aynı şeyleri yapmaya değil, farklı eylemlerde bulunmaya ihtiyacı vardır. Biyolojik bir ihtiyaçtır bu. 

    Modern sanata, akademik ve geleneksel dışında kalan soyut, kübik, fütüristik vs. her türlü akıma önyargılı yaklaşılmaması gerektiğini düşünüyorum. Belli bir yaşa gelmiş ve çok örnek görmüş bir kişinin zevkleri oturmuş olabilir. Kendini tanıyordur, biliyordur. Onlara tavsiyede bulunamam. Ancak gençlerin ve büyükleri rehberliğinde de çocukların farklı sanat akımlarıyla buluşturulması gerektiğine inanıyorum. Öğretmenler bilirler. Bir süre ortaokulda resim öğretmenliği yaptığım için ben de biliyorum, farklı şeyler çocukların ilgisini çeker. Picasso'yu anlatıp, kübist bir resim yapmaları istendiğinde farklı bir heyecanla çalışırlar örneğin. 
    İşte 1 Nisan tarihine kadar Sakıp Sabancı Müzesi'nde tüm bu bahsettiğim estetik heyecanı yaşatacak bir sergi var. Tarihi anlatımlarıyla bilgilendirecek sunumlarıyla birlikte... 14 yaş altındaki çocuklara bir refakatçisiyle beraber ücretsiz. 14 yaşının üzerindeki tüm öğrenciler için 5 lira. 
Ve isterseniz yetişkinler için çarşamba günleri ücretsiz. Yani sanattan uzak kalmak için hiçbir neden yok:) 

    Yunanistan'tan gelen bir sergi bu. Çünkü Rus avangardını unutulmaktan kurtaran isim George Costakis olmuş. Moskova'da doğmuş ve hayatının büyük kısmını orada geçirmiş. Elçilik şoförü olduğu için ülkeye gelen yabancı diplomatları sanat eserleri satan yerlerde dolaştırmış. Müzede yer alan bilgiye göre "Özel bir sanat öğrenimi görmemişti, modern sanatı tanımıyordu, ama seyrek rastlanan estetik bir içgüdüye sahipti." Bir resimden etkilenerek 20.yy. deneysel sanatına ilgi duymaya başladı. Stalin kanunları nedeniyle sadece Toplumsal Gerçekçilik üslubu geçerliydi ve avangart sanatçıların eserleri kapalı kapılar ardındaydı. Costakis yaşayan sanatçılarla ve diğerlerinin akrabalarıyla temasa geçerek muazzam bir koleksiyon oluşturdu. İlerleyen yaşında Yunanistan'a yerleşirken koleksiyonun önemli bir kısmını Moskova'da Tretyakov Galerisi'nde bıraktı ancak daha sonra Yunanistan hükümeti bunları satın aldı. O yüzden bugün bu koleksiyon Selanik'teki Devlet Çağdaş Sanat Müzesi'nde görülebilir. İki kere Selanik'e gittim ama aklımda olmasına rağmen ne yazık ki bu müzeyi gezemedim. Bir gezimiz 1 Mayıs tatiline denk gelmişti ve birçok yer kapalıydı. Diğer geziyi de annemle yaptığım için ona uygun hareket etmek durumunda kalmıştım. Ancak görüldüğü gibi sanat evrensel ve iyi ki müzeler var. Sakıp Sabancı Müzesi, 
Rus Avangardı eserlerinden bir kısmını Yunanistan'tan getirterek görmemizi sağlıyor.

George Costakis'in koleksiyonunu sergilediği evi. Dönem sanatçılarının uğrak noktası olmuş.

     Öncü akım, deneysel sanat tabii ki sadece resim ve heykeli kapsamıyor. Yenilikçi sanatçılar her alanda var. Edebiyat, bale, tiyatro,  müzik... Tüm bu alanlarda kalıpları kırma gayretinde olan sanatçıları sergide göreceksiniz. 

Vasily Kandinsky... Nikola Suetin...

    Her ülkenin yenilikçi sanatçıları var. Ruslar'ın özelliği 1917 yılında Ekim Devrimi'yle aradıkları özgür ortamı bulduklarını zannetmeleri. Evet bir süre özgürce sergiliyorlar sanatlarını. Ancak Stalin baskısı arttıkça kimi kendi isteğiyle, kimi devlet eliyle ortadan kayboluyor. Kimisi de devlet ideolojisine uygun işler yaparak varlığını sürdürüyor. Düşüncenin, ilhamın devlet eliyle engellenmesi insan doğasına aykırı değil mi sizce de?

 
    Gelenekseli, belirlenmiş kuralları kırıp eser üretmek tek tip işler çıkartmaz. Sergiyi gezerken Kübizm, Fütürizm, Kozmizm, Süprematizm, Analitik Sanat vs. pek çok akım göreceksiniz. 
 Ve Sakıp Sabancı Müzesi'nin muhteşem boğaz manzarası eşliğinde yakın geçmiş zamanda sanatsal bir yolculuk yapmak, umuyorum ki benim gibi size de iyi gelecek.