NAHİD SIRRI ÖRİK / TASTAMAM BİR YAŞAMDAN YAZAR ÇIKAR MI?

    Son kitabı Edebiyat Ölmelidir'de diyor ki Enver Aysever: "Yazarlık büyük bir noksanlık, yokluk, eksiklik -ne dersek diyelim- üstüne kurulur gibi gelir bana. Tastamam bir yaşamdan yazar çıkmaz". Katılıyorum. Ya da şöyle demeliyim belki, okuduğum yazarların hayat hikayeleri de oldukça ilgilendiriyor beni. İlgimi çekiyor.     O canım eserleri yazdıran itkiyi merak ediyorum. Eğer ilginç bir hayat hikayesi veyahut ufak da olsa ilginç bir ayrıntı öğrendiysem yazara dair, o yazarın eserlerine daha fazla yakınlaşıyorum. Tastamam, yavan bir yaşam sürdürmüş olan kişi etkileyici eserler veremez gibi geliyor bana da. Büyük yokluklar ya da trajediler değil kastım. Hepimiz sessizce kendi hayatlarımızı yaşıyoruz. Bu sırada kimlerle tanışıyoruz? Nasıl bir aileye sahibiz? Annemiz, babamız, kardeşimiz nasıl insanlar? Ya diğerleri? Akrabalar, arkadaşlar, öğretmenlerimiz? Kiminle, ne konuşuyoruz? Neler görüyor gözlerimiz her gün ve neyi duyuyor kulaklarımız? En önemlisi, tüm bunlardan nasıl etkileniyoruz? Her bir olay, görüntü, ses, temas... Nasıl izler bırakıyor ruhumuza? Şanslı mıyız? Şanssız mıyız? 
    İşte... Yazan, çizen, sanat üreten insanlar söz konusu olduğunda daha da dikkat çekici bir önem kazanıyor tüm bunlar. Ve "Turnede Bir Artist Öldürüldü" isimli romanı okurken bir bir düşüyorlar aklıma. Nahid Sırrı Örik'in yaşamını düşünüyorum. Az çok bilgi sahibiyim ama biraz daha araştırınca, sanatçının eserlerinin arka planında, yaşamına dair bir takım noksanlıkların ve farklılıkların izleri olduğunu daha fazla hissediyorum. 
   

    Nahid Sırrı Örik'in eserleri, roman karakterleri oldukça ilginç. İnsanların kötülükleriyle şekillenmiş, kötü dünyalar kurguluyor yazar. "Fazla normal insanlarla meşgul olmaktan hazzetmem" diyor. Bunun nedeni belki de diğer insanlara göre normal sayılmayan tavırlar içerisinde olmasından kaynaklanıyor. Berlin'de, büyükelçilikte çalışırken katıldığı bir opera gösterimine kadın kılığında gitmesi (ki Osmanlı dönemindeyiz), farklı cinsel eğilimlerini açığa çıkarıyor. Alman gazetelerinde alay konusu oluyor ve bu alaylı yaklaşım, birçok Avrupa ülkesini gezdikten sonra ülkesine döndüğünde de kendisini bırakmıyor, ölümüne kadar devam ediyor.        Telif hakları ödenmiyor, eserlerini basmaktan ve eleştirmekten kaçınanların olduğu bir ortamda hak ettiği yeri bulamıyor. Öyle ki Yusuf Ziya Ortaç "Kırıtarak gelirken uzaktan Nahid Sırrı, Sanırım pantolonlu ceketli bir kız gelir" demeye kadar vardırıyor işi. 
   Osmanlı dönemini de görüyor, Cumhuriyet dönemini de... Babası çeşitli devlet kurumlarında mütercimlik ve hukuk hocalığı yapmış bir zat. Kendisi de Mekteb-i Sultani'ye, bir Fransız ve bir İngiliz okuluna gidiyor fakat hepsini yarım bırakıyor. Osmanlı zamanında farklı tavrıyla, Cumhuriyet'ten sonra ise eski Osmanlı yaşam tarzına olan bağlılığıyla dışlanıyor. Kısacası her iki zaman diliminde de yer bulamıyor kendisine. Hayatının son yıllarını maddi zorluklar içerisinde geçiriyor.
    Nahid Sırrı 1960 yılındaki vefatının ardından uzunca bir süre, neredeyse tamamen unutuluyor. 90'lı yıllarda tekrar keşfediliyor ve günümüzde de giderek artan bir ilgiyle eserleri yeniden basılıyor. "Sultan Hamid Düşerken" ve "Kıskanmak" film oluyorlar, "Eve Düşen Yıldırım" ise televizyoncuların ilgisini çekiyor ve dizi haline getiriliyor. Sanatçının kaderidir ya bu... Ölümünden çok sonra hak ettiği değeri buluyor eserleri. 
   Ve kadınlar... Nahid Sırrı'nın kadınları... Aklından bin bir şeytani düşünce geçen, hem sevgililerine hem de rakibelerine acı çektiren, hırslı, kıskanç, cinsel arzuları kuvvetli kadınlar... "Kötü insanları anlatır" dedik ama "kötü niyetli kadınları" demeliydim belki de. Çünkü yapıtlarının merkezinde hep kadınlar vardır. Niyetleri   hiç de iyi olmayan, erkekleri şu ya da bu şekilde etkileyen kadınlar... Nahid Sırrı için doğaldır tüm bunlar. "Bir romancının kıymeti, fena insanlarda da nüans bırakış ile fena insanları toptan kötü etmemesiyle de ölçülür" demektedir.* Fakat işin aslı, erkek kahramanlarına yüklediği olumlu özellikleri kadın kahramanlarından esirgemiştir. Erkekler daha yumuşak ve ağırbaşlıdırlar. Yakışıklıdırlar. Aslında Kıskanmak romanı hariç genelde eserlerinde kadınlar da güzeldir. Güzellik önemlidir. Çirkinsen yok sayılırsın. Yaşlanıp çirkinleşmekten çok korktuğunu söyleyen bir yazar için gayet normal bir düşünce değil midir bu? 

    
   Yazının başında Aysever'in düşüncesini belirtmiştim ya hani? Bazı yoksunlukların yazarı etkilediğinden? İşte tam da bu noktada, Nahid Sırrı'nın neden hep kadınları merkeze aldığı konusunda, küçük yaşta annesinden ayrı kaldığı ve bu durumdan etkilendiği savını öne sürebiliriz. Kendisi 4 yaşına gelmeden annesi ve babası ayrılan yazar, uzun yıllar sonra görebilmiştir annesini. Acaba anne sevgisinin yoksunluğu mudur onu böylesi karakterler yaratmaya iten? Bir şeyler var, belli. Bu ilginç hayat hikayesinden süzülerek hikayeler arasında yer bulmuş duygusal nüanslar var. Bu da böyle bir hikaye...

   Okurken, yazanı merak etmekten vazgeçmeyeceğim sanırım. Araştıracağım, didikleyeceğim. Kimi zaman öğrendiğimi beğenmeyeceğim belki; kimi zaman çok daha anlayışlı olacağım, yakın hissedeceğim kendimi. Fakat her zaman hikaye kuranların hikayelerini merak edeceğim. Tıpkı Nahid Sırrı'yı merak ettiğim ve beni hüzünlendirdiği gerçeği gibi...



               ...Birden aklıma geldi bak Nahid Sırrı Örik
                  Takılırdık ona hep "Merhabalar Bay Erik!"
                  İçten kuşkulu, sessiz, kapanık bir insandı
                  Bilmem öteyi bundan daha iyi mi sandı?...
                                                                   Sabih İzzet Alaçam **






*  A.Ömer Türkeş/ Turnede Bir Artist Öldürüldü-Önsöz/ Oğlak Yayınları
** Özge Soylu/ Nahid Sırrı Örik, Kıskanmak ve Psikanaliz/ Bilkent Üniversitesi Master Tezi-2001